Dit is een artikel uit een reeks die ik schrijf genaamd 'Nieuwe Psychologie'. Lees ook de vorige artikelen in deze reeks: 'Nieuwe Psychologie: ongekende vermogens van ons bewustzijn' en 'Nieuwe Psychologie: onze multi-dimensionale waarneming'.
Als psychologe onderzoek, onderwijs en schrijf ik over de grensgebieden van psychologie, bewustzijn en wetenschap. Om licht te schijnen op de nieuwe soort mens die we geleidelijk aan het worden zijn. Mijn natuurlijke neiging is om in de toekomst te turen en tekenen van de Nieuwe Tijd op te vangen en te interpreteren. Om jou perspectieven aan te reiken voor een leven vanuit dit nieuwe menszijn. Wil je een diepzeeduik maken in deze en aanverwante onderwerpen, komend einde zomer/najaar start de opleiding Nieuwe Psychologie.
Het in acht nemen van en samenwerken met de wetmatigheden van cyclische evolutie, kan ons voortbestaan op deze planeet redden
In een eerder artikel schreef ik dat we als mensen een verruiming maken in onze waarnemende en geestelijke vermogen, simpelweg als evolutionair bij-prodruct. We zijn natuurlijk al miljoenen jaren aan het evolueren, van weekdiertje tot het wezen dat we nu zijn, het is naïef om te denken dat deze ontwikkeling nu 'af' is.
Evolutie is in tegenstelling tot wat we vaak veronderstellen geen lineair stijgende lijn, maar een cyclische ontwikkeling die gekenmerkt wordt door periodiek heftig chaotische perioden. Hallo aarde anno 2023.
Over hoe dit natuurlijke proces werkt, wil ik in dit artikel meer over vertellen, aangezien dit het verschil kan betekenen tussen een leven lang ploeteren, of leven in een natuurlijke flow. We zijn namelijk de natuur. En als je je gebruiksaanwijzing kent, wordt het mogelijke dat je - zoals ik zal afsluiten in dit artikel- niet achterwaarts door het leven hoeft te struikelen, maar een bewuste partner wordt in jouw eigen intelligente groeiproces. En niet in de laatste plaats omdat het in acht nemen van- en samenwerken met de wetmatigheden van de evolutie, ons voortbestaan op deze planeet kan redden.
Onze natuurlijke realiteit: evolutie
De definitie van evolutie luidt: 'het biologische begrip waarmee het proces van verandering in alle vormen van leven van generatie op generatie wordt aangegeven'.
Evolutie gaat over een zeer langzaam en geleidelijk veranderproces dat zich in alle leven op aarde voltrekt. Ja ook in jou. Het gaat zo langzaam dat je het bijna niet doorhebt. Maar wellicht is het leuk om te weten dat jij nu op dit moment gewoon zit te evolueren terwijl je dit leest. Je kunt het niet niet doen zeg maar. Deze evolutie, deze verandering verloopt niet zomaar een beetje random of ad hoc alle kanten op. Daar zit een bepaalde orde in, een intelligente volgorde. Alles in de natuur volgt een bepaald ritme. En ook al voel je je misschien niet zo verbonden met de natuur, woon je midden in de stad en heb van je leven nooit een tuin gezien, je bent en blijft een natuurverschijnsel.
Wetten van verandering
Deze orde in de natuur wordt ook wel de 'Wet van Ritme' genoemd. De omloopsnelheid van dat ritme is voor ieder natuurverschijnsel anders, want iedere uitingsvorm van de natuur beweegt op zijn eigen tempo. Zo zijn er hele kleine bewegingen- de vibraties van de allerkleinste deeltjes tot nu toe gemeten binnen de kwantumfysica- die bewegen volgens de 'Wet van Trilling'. Aan de andere kant van het spectrum zijn er grotere of zelfs megalomane ritmen die ook wel bekendstaan onder de naam 'Wet van Periodieke Terugkeer'. Denk aan de getijden van onze seizoenen, aan eb en vloed, of in het meest wijdse spectrum de 'involutie en de evolutie'; beschavingen die zich in-wikkelen in het aardse om zich vervolgens weer te ont-wikkelen naar het geestelijke. Deze zijn zo groots, dat we ze niet kunnen zien, maar ze zijn er wel. Vrijwel iedere wijsheidstraditie of inheemse cultuur wist hiervan, en kenden hun 'tijdsvakken'. De maya, azteken, hopi's hadden allen kalenders waar zijn de getijden van hun beschaving in konden volgen. Astrologie, numerologie, human design, Tarot, het zijn allemaal varianten om inzicht te krijgen in jouw eigen tijdsvakken, de getijden van jouw leven.
Tussen deze minuscule vibraties en megalomane ritmen zit natuurlijk een hele kosmos aan andere natuurverschijnselen met ieder zijn eigen omloopsnelheid.
Feit is: alles loopt in getijden, ritmen, cyclische beweging (in- en uitademen, op en neer, opgang, ondergang, lente, zomer, herfst en winter, eb en vloed etcetera), het is de grondtoon van alle leven, in een veelheid van variatie en omloopsnelheden. Het kan niet anders, het is de wet.
Evenwicht is de fundamentele eigenschap van leven
Het mooie van de Wet van Ritme is dat het zichzelf in evenwicht houdt. Want het geniale van het fenomeen ritme is dat het zichzelf compenseert. Als je kijkt naar eb en vloed, in en uitademen zie je dat het ene niet zonder het andere kan bestaan: tegenpolen houden elkaar in balans. Anders zou bij vloed de halve wereld overstromen, of in het geval van ademen zouden we bij enkel inademen onze longen opblazen. Het in gelijkmatige balans blijven heet dan ook de 'Wet van Evenwicht', die deze eindeloos herhalende ritmen in een geordende kadans houdt. De slinger van een oude klok is hiervan ook een mooi voorbeeld: de slingerbeweging de ene kant op moet gelijkstaan aan de slingerbeweging de andere kant op. Het kan niet anders, het is een wetmatigheid.
Cyclische evolutie
Dit ritmische evenwicht lijkt misschien een eindeloze herhaling van steeds hetzelfde, maar dat is allerminst het geval. Deze schijnbare herhalingen zijn cycli die zichzelf automatisch transformeren. Ook wel de 'Wet van Cyclische Evolutie' genaamd. Een spiraalsgewijze ontwikkeling, waarin steeds dezelfde volgorde en kenmerken de revue passeren, maar het gehele organisme ontwikkelt zichzelf door middel van deze herhalingen. Denk aan een boom, ieder jaar doorloopt hij dezelfde cyclus (knoppen die groeien, een boom vol blaadjes, blaadjes die vallen, kale boom) maar de boom an sich groeit steeds verder: de stam wordt breder, de wortels dieper, de takken hoger en weider.
Goed om te weten is dat een fundamenteel kenmerk en onlosmakelijke fase van deze spiraalsgewijze ontwikkeling in ieder organisme 'chaos' is. Spiraalsgewijze ontwikkeling (cyclische evolutie) wordt gekenmerkt door periodiek chaotische fasen tijdens het verloop het gehele cyclische proces. Dit kunnen catastrofale, intense en mega ingrijpende crises zijn. En ja, ook in jou leven gebeurt dat af en toe. Dan ben je niet ziek, stuk of gebroken, dat is natuurlijk. Het kan niet anders, het is een wetmatigheid.
Die chaos ziet er van buitenaf kunnen er heel akelig of destructief uit zien, maar deze perioden van crisis, afbreuk of rigoreuze interventie van de status quo zijn voorwaardenscheppend voor het ontstaan van ingrijpende veranderingen zodat de volgende cyclus een zekere vooruitgang kent ten opzichte van een vorige cyclus. Wil je meer of dieper begrip over de wetten van natuurverschijnselen, raad ik het boek van Marja de Vries aan: De hele Olifant in beeld, daar staat dit alles heel nauwkeurig in omschreven. En nog veel meer.
Crisis: oei ik groei
Laten we dit even terug naar onszelf brengen: ook ons leven verloopt in getijden, in cycli, spiraalsgewijze ontwikkeling. Dat is de reden dat je af en toe denkt dat je een neiging, conditionering of slechte gewoonte geëlimineerd hebt uit je leven, en dan -shit- steekt ie toch de kop weer op. Net in een wat andere vorm, situatie of vermomming. Het voelt alsof je terug bij af bent. Edoch, terugval kan dus niet, want er is alleen maar ontwikkeling. Maar ja, je komt dus wel cyclisch dezelfde onderwerpen en zaken tegen: jouw levensthema's, dat is jouw huiswerk. Daar heb je het gewoon mee te doen. Hier is het hele fenomeen ont-wikkeling naar vernoemd, laag voor laag gaan de wikkels er af...
Gun je zelf perioden van afbreuk, vallen, 'niet weten' of niet productief zijn. Je maakt jezelf leeg, schept ruimte voor het nieuwe.
Als we dit principe van Cyclische Evolutie werkelijk zouden aanvaarden in ons leven, in onze economie, onze politieke ontwikkelingen, in het onderwijs, in de (geestelijke) gezondheidszorg, zouden we zoveel intelligenter kunnen gaan leven. Zouden we crisis, disruptie of chaos niet meer zien als 'call to action', als probleem of soms zelfs als ziekte, maar als onderdeel van een organisch, cyclisch groeiproces. Zouden we bij crisis niet in het verzet gaan of in de oplossingsmodus, maar ons verdiepen het grotere plaatje: van welke grotere groeigolf is dit onderdeel. En dan meebewegen op die golf, in plaats van de golf te elimineren.
Kortom, verwelkom perioden van afbreuk, vallen, 'niet weten' of niet productief zijn. In plaats van ons gebroken te voelen in de crisis, kan een crisis ons opnieuw openbreken. Nieuwe delen van onszelf openen, blootleggen, meer van onze essentie ervaren, meer wikkels er af. En ja dat gaat soms heel radicaal, vaker nog gaan we helemaal naar de getver. Maar dit is nodig omdat bepaalde overtuigingen, relaties, gedragingen of patronen niet functioneel zijn voor de nieuwe cyclus die op je wacht. Sterker nog, deze oude zaken staan gigantisch in de weg vaak en moeten soms met de grond gelijk worden gemaakt om de voortgang van jouw als geheel mensch te kunnen waarborgen. Het kan niet anders, het is een wetmatigheid.
De vier fasen van cyclische evolutie
Als laatste wil ik nog even inzoomen op de vier verschillende fasen van de cyclische evolutie, dat geordende groeiproces waar ieder natuurverschijnsel aan onderhevig is. Alles doorloopt dit proces, van water, tot vuur, van mens tot melkwegstelsel, van kip tot ei.
Expressie: een nieuw levensbeginsel, het startpunt, dit is het ontvlammen, het ontstaan van iets nieuws, het begin van een verschijnsel, dat start met een vorm van zelfexpressie. De vlam die ontstaat, de lucifer die ontbrand, het hout dat zijn eerste vlam vat. Of de geboorte van een mens, het ontstaan van een planeet of sterrenstelsel. Het idee voor een project, een plan een bedrijf.
Experimenteren: dat begin krijgt handen en voeten. Dit is wanneer het levensbeginsel zichzelf gaat ervaren, gaat experimenteren met zijn manier van bestaan. Dit is de vlam die vuur wordt, de baby die het menszijn gaat ervaren, de planeet die een bloeiend organisme wordt vol verschillende levensvormen. Dit alles wordt doorvoelt, doorleeft, ervaren een mee geëxperimenteerd vanuit het verlangen van het organisme om te ervaren wat het kan zijn, zijn aard en essentie te ervaren. Lees, dit is een experiment, een spel een dans, met vallen en opstaan, met afbraak en groei.
Integreren: alle levenservaringen uit het experiment worden verwerkt, er komt rust in het systeem, dat waarmee geëxperimenteerd is, wordt eigen gemaakt. Het vuur wordt gloeiende kool en as, het vuur heeft zijn werk gedaan en wordt geïntegreerd in zichzelf, de mens die door zijn levenservaringen, door zijn experimenteren en ervaringen inzicht en wijsheid tot zich neemt. De rust keert terug, kennis over ons leven wordt geïntegreerd en we worden wijs. Net als het vuur dat verandert in as, wordt de mens een andere versie van zichzelf door wat hij ervaren heeft.
Transcenderen: dit is het doel van ieder levensbeginsel: het overstijgen van zichzelf. Trans-form betekent letterlijk boven zijn eigen huidige vorm uitstijgen. Het gaat over het verrijken van de omgeving met het feit dat je hebt bestaan en wat je daarmee hebt gedaan. Je impact komt vaak voort uit een of andere getranscendeerde vorm van jezelf. De gloeiende kool en het as verandert in hitte, waardoor het zijn omgeving verrijkt met warmte. Het vuur deelt zijn essentie uit aan zijn omgeving: hitte. Dit doen we als mens ook wanneer we onze geïntegreerde ervaringen gaan delen, er naar gaan leven. We noemen het wel nalatenschap. Onze essentie aan anderen doorgeven is onze manier van onze levenservaring transcenderen, dat waarin we onszelf hebben overstegen, doorgeven aan anderen en hen zo helpen op hun weg. Zo wordt evolutie gewaarborgd, worden we als soort in zijn geheel wijzer en intelligenter.
Alles in ons universum evolueert volgens deze vier stadia, ons universum zelf evolueert ook via deze stadia. Ook wij dus, nogmaals. En daarbij is transcendentie het 'doel' van ieder nieuw levensbeginsel, groot of klein. Het kan niet anders, het is een wetmatigheid.
Jezelf overstijgen
Transcendentie is dus ook jouw 'doel'. Dat jij boven jezelf uitstijgt - en dat hoeft niet groots en meeslepend- en je iets nalaat, deze wereld verrijkt met het feit dat je bestaat. Dat wat we op begrafenissen over elkaar vertellen. Het zou zo mooi zijn als we niet eerst dood hoeven te gaan om ons bewust van te worden van dit feit. Het is je hoogste doel, je bestaansreden: om je essentie, je eigenheid met de wereld delen. Net zoals vuur als 'doel' heeft om hitte te verspreiden, zo heb jij ook een essentie. En wat dat is ligt vaak zo voor de hand en is zo eenvoudig, dat we er over heen kijken. Het is dat wat je het liefste doet en het beste in bent, heel expliciet je zelf zijn. Want simpelweg door het feit dat je bestaat, laat je iets na, verrijk je de wereld. Het is zo'n mooi onderzoek om bij jezelf te voelen wat jij wilt bewust wilt delen, wat je vermenigvuldigen in deze wereld. Dat is je purpose, je aspiratie - wat letterlijk aanblazing van je ziel betekent.
Het verschil tussen achteruit door het leven struikelen, of bewuste partner in een intelligent groeiproces
Aspiratie is vaak iets dat we geweldig vinden om te doen en dat ons makkelijk afgaat. Moeiteloos vermenigvuldigen we dan wat ons aan het hart ligt. Je liefde voor een zaak, een project, een mens of dier, een filosofie of wat dan ook. Je liefde voor een van de vele facetten van het leven. Iedereen heeft dat, de mogelijkheid om zijn eigenheid te transcenderen - bewust waarde te genereren door middel van je bestaan.
Dat is bewuste evolutie. Dat vraagt bewustwording, bewust zijn en bewust blijven. Het vraagt nieuwsgierig zijn, open-minded je eigen schatten durven opgraven, ook in de chaos en turbulentie durven zijn en deze te onderzoeken - waar evenveel goud te vinden is als in het licht. Naar de getver gaan brengt evengoed waardevolle inzichten en ervaringen als dat glorieuze hoogtepunten in je leven dit brengen. Het is allemaal onderdeel van één evolutionair cyclisch proces. Dit evolutionair proces in acht nemen maakt het verschil tussen achteruit door het leven struikelen, of bewuste partner zijn in een intelligent groeiproces.
Jentien Keijzer
Persoonlijke noot:
Het was even wat stil van mijn kant.
Begin dit jaar kreeg ik het nieuws dat ik geopereerd moest worden omdat er een voorstadium van borstkanker bij me gevonden was. Ik wist al een jaar of tien dat ik een verhoogd risico hierop had, vanwege een genafwijking (BRCA2), en werd hier voor nauwkeurig in de gaten gehouden.
Een cocktail van gevoelens kwamen voorbij afgelopen tijd. Van boosheid, wanhoop, angst, van 'waarom?' en 'hoe dan?'. Maar ook enorme dankbaarheid voor de aardse technologie die dit soort onderzoek mogelijk maakt, ontzag voor het leven en het bracht ook veel vertraging. Met die vertraging is veel inzicht gekomen, maar bovenal een hernieuwde liefde voor het leven. Voor mijn geliefden, mijzelf en het werk dat ik doe.
En veel dankbaarheid voor alle harten onder mijn riem in vorm van bloemen, brieven, kaartjes van de mensen met wie ik werk. En weet, de mensen met wie ik werk hebben zelf vaak al heel veel te verstouwen. Een eretitel gaat naar alle fantastische zorgmederwerkers van het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis, de liefdevolle toewijding en warme betrokkenheid van stuk voor stuk alle mensen daar, ik heb er geen woorden voor. Wat leven we in een tijd van onwaarschijnlijke mogelijkheden.
In bovenstaand artikel beschrijf ik dat het leven zich meer dan eens laat zien in de vorm van ontwrichting, crisis of chaos. We worden meer dan eens geconfronteerd met onze eigen pijn, angsten en nietigheid.
Dan voel je je gebroken.
Maar ik voel nu dat dit breken, me ook opgebroken heeft voor iets heel moois. Voor iets heel essentieels. Het heeft me meer geopend voor het leven, de liefde die ik voel voor anderen en de kansen en vrijheid die zo vanzelfsprekend lijken maar zeker niet zijn. Het is me duidelijker wat ik mag loslaten, maar ook wat ik meer wil vastpakken.