Relaties zijn moderne kloosters Relaties noem ik ook wel eens moderne kloosters: als je er eenmaal mee ingestemd hebt er in te gaan, kun je er niet zomaar uit. En je komt jezelf er genadeloos tegen! Uiteraard kun je er altijd uit, maar er liggen nogal wat drempels voor de uitgang zeg maar. Je hebt jarenlange herinneringen verzameld samen, je bent door dik en dun steeds meer met elkaar verbonden geraakt, hebt samen een heel leven opgebouwd, met een gemeenschappelijke vriendenkring, je hebt wellicht ook veel gemeenschappelijke spullen verzameld, een huis gekocht met een gezamenlijke hypotheek en als klap op de vuurpijl misschien ook wel kinderen gekregen samen. Dus als het dan 'slecht weer' is in je relatie, is zomaar de handdoek in de ring gooien is natuurlijk een no-go. Toch voelen velen zich gevangen in hun relatie ondanks dat er ook veel liefde is. Ik hoor dagelijks verhalen van stellen die zeggen zichzelf te zijn kwijtgeraakt door hun relatie, de verbinding met de ander niet meer voelen en de weg naar elkaar niet meer terug weten te vinden. Hollywood relaties versus de realiteit In een eerder artikel 'Relaties & emotionele volwassenwording' schreef ik al hoe Hollywood eigenlijk onze definitie en vooral verwachtingen van een relatie verpest heeft. In ontelbaar veel films, series en glossy's wordt het fenomeen relatie tot grote hoogten geromantiseerd en geassocieerd met het vinden van je ultieme levensgeluk, je diepste vervulling en grootse romantische gebaren. Je geliefde is iemand die zowel de taak als minaar(es), held of muze, vertrouweling en rots in de branding vervult. Je wederhelft vinden in het leven is voor velen een ultiem doel, voelt bijna iets existentieels. En als je hem of haar dan vindt, voelt het ook als het winnen van de jackpot. "Films over de dagelijkse sleur van een huwelijk hoeft natuurlijk niemand in de bioscoop te zien" Vaak stoppen Hollywood films vrijwel direct na deze roze wolkachtige verliefdheid fase. Omdat iedere regisseur ook weet wat er daarna meestal gebeurt en een film over een huwelijk dat in zijn dagelijkse sleur is beland, - elkaar niet zoveel meer te vertellen hebben, terugkerende, nietszeggende irritaties, broodtrommels smeren en het taxiën naar voetbal of balletles van je kinderen-, daar gaat natuurlijk niemand anderhalf uur in een bioscoop naar zitten kijken. Je relatie is een werkplaats, geen doel of eindbestemming Als therapeute - ook als Jentien - kijk ik naar relaties als een instrument en niet zozeer als doel. Het is een geweldig instrument om bij je eigen kern, schaduw en zelfgecreëerde gevangenis te komen. Als je de klooster-functie van je relatie eenmaal gaat zien, kom je erachter dat het niet alleen een manier is om jezelf te bevrijden, maar dat de diepste crisis in je relatie ook nog eens de sleutel bevat tot die bevrijding. Het heeft dus bijna iets sacraals, een relatie is een soort heilige transformatieplek. Dus, in plaats van de handdoek in de ring te gooien na je zoveelste ruzie, koude oorlog of wat voor crisis dan ook, kijk eerst eens of je het kan gebruiken om jezelf te onderzoeken. Hoe je dit doet, leg ik in dit artikel uit. Hey jij, wat heb je me te bieden? Als we heel eerlijk kijken naar onze relaties en inzoomen op het basismechanisme dat bij veel individuen speelt, zul je zien dat we veelal in een relatie zitten om er iets uit te halen, om iets te verkrijgen van de ander. Kijk maar eens goed: veelal gaat het je niet zozeer echt om die ander dan wel om het gevoel dat je door of met die ander ervaart. Je wilt niet iemand hebben, je wilt een gevoel hebben. En als we dan heel eerlijk blijven kijken zien we dat dat geen relateren is, maar behoefte bevrediging. Dat we dingen willen voor het gevoel dat ze ons geven, geldt natuurlijk voor heel veel zaken in ons leven (werk, hobby's, vriendschappen en stiekem misschien ook kinderen, misschien wel alles), en daar is helemaal niet mis mee. Gevaar is echter dat we er afhankelijk van worden en menen dat we recht hebben op het verkrijgen van een goed gevoel in een relatie -een overtuiging die vrij hardnekkig wortel geschoten heeft in onze samenleving. Het huwelijk wordt daarom ook vaak bezegeld met deze 'rechten en plichten' in de vorm van huwelijksbeloften. Ook niets mis mee, echter bouwen we hiermee wel vaak een gevangenis van verwachtingen, regels en normen, waar ons gevoelsleven echt een broertje dood aan kan krijgen. "Dating apps geven ons overzichtelijke ingrediëntenlijsten van wat er bij de 'speciale ander' te halen valt" Vanuit ons maatschappelijke paradigma is het totaal genormaliseerd dat we in een relatie stappen vanuit het idee: what's in it for me? Ofwel: wat is er voor mij te halen bij de ander? Hier zijn talloze dating apps op ingericht, die ons overzichtelijke ingrediëntenlijsten geven van er bij die 'speciale ander' te halen valt. Relateren = je verhouden tot de realiteit Relateren komt van het woord realiteit: relateren tot dat wat is. Maar dat is iets wat we in relaties een beetje neigen te vergeten. Vaak hebben we (gevoed door Hollywood en menig psychologische hechtings-theorie) hooggespannen verwachtingen, expliciete ideeën en beelden over hoe onze relatie behoort te zijn. En we kunnen het maar slecht verdragen wanneer de realiteit niet aan dat beeld voldoet of soms zelfs radicaal aan diggelen wordt geslagen. Feit is dat vele liefdespartners niet zozeer een relatie hebben hun partner, maar een relatie met het beeld over hoe hun partner zou moeten zijn. Ons verlangen naar een ideale partner, of een idealere versie van je huidige partner is zo sterk, dat we niet door hebben dat we hiermee relaties om zeep helpen. Want op basis van dat ideaalbeeld begint de eindeloze dans van geduw en getrek, hoop en vrees, hechten en verzetten, claimen en eisen, koude oorlog en manipulatie. We kunnen ons eindeloos druk maken over wat de ander niet doet en wel zou moeten doen of juist wel doet en niet zou moeten doen. Jan Geurtz schreef er een prachtig boek over, 'Verslaafd aan liefde', een ware bestseller en absoluut de moeite waard om te lezen als dit onderwerp je interesseert. "Drama, manipulaties en verwijten: welkom in Hollywood achter de schermen" Onze hoop en vrees, duwen en trekken is op zich heel logisch en hartstikke fijn als dat inderdaad het effect oplevert wat je wilt. Het probleem ontstaat echter als dat niet gebeurt. Of steeds maar tijdelijk en heel even. Vervelend wordt het als die ander je niet kan of wil geven wat jij verlangt of verwacht. Dan komen er onherroepelijk de frustraties, verwijten, manipulaties en ruzies die weer meer innerlijke verontwaardigingen, afzondering en afstand tot de ander bewerkstelligen en zo zelfs kunnen lijden tot depressie of paniek-aanvallen. Kortom, wat ooit zo mooi begon kan op den duur het slechtste in ons naar boven halen en dan is vaak een (v)echtscheiding onherroepelijk het gevolg. Welkom in Hollywood achter de schermen. ... (Ik zet het even express vrij ongenuanceerd neer, om de dynamiek en patronen inzichtelijk te maken). De grote boosdoener: ons behoeftigheidbewustzijn Waarom doen we dit in vredesnaam zul je denken? Heel simpel: omdat we zo ge-wired zijn. Veel van dit soort duwen en trekken en onze manipulatieve patronen vinden hun oorsprong in ons 'kind-bewustzijn'. Daarmee bedoel ik, een bewustzijn dat in onze kindertijd is ontstaan: we bevonden ons in onze jeugd in een zeer legitiem afhankelijkheidsbewustzijn, of wat ik ook wel ons 'behoeftigheidbewustzijn' noem. "Je kunt helemaal niets zelf als baby, je kunt je niet eens zelfstandig van je rug naar je buik draaien!" Fysieke behoeftigheid Laten we wel wezen, als kind zijn we compleet, volledig en in zijn geheel behoeftig en afhankelijk. Je kan helemaal niets zelf als baby. Je bent voor werkelijk alles afhankelijk van je omgeving; eten, drinken, verschonen, warmte, onderdak, zelfs je omdraaien kun je de eerste maanden niet in je eentje. Kortom, volkomen fysiek afhankelijk van anderen om te overleven. Dit gaat in de meeste gevallen helemaal goed, als je dit leest is het in ieder geval vroeger goed (genoeg) gegaan voor je. Maar als je je even een moment inleeft in hoe het moet zijn voor een wezen om zo 100% afhankelijk te zijn andere wezens, vergt het niet veel inlevingsvermogen om te snappen dat dit een vrij beangstigende, onzekere en hulpeloze ervaring is voor een mensenkind. Emotionele behoeftigheid En na deze hulpeloze start van ons leven worden we na een poosje fysiek wel iets zelfstandiger, maar emotioneel gezien blijven we tot laat in onze twintiger jaren nog afhankelijk van onze externe omgeving (ouders, verzorgers, opa's en oma's, tantes en ooms, leraren etc). Als ik het heb over deze emotionele afhankelijkheid zijn fundamentele basisbehoeften (voor overleving) van kinderen en jong-volwassenen: erkenning, troost, warmte, betrokkenheid, aandacht, steun, aanmoediging, empathie, waardering, genegenheid, etc. "Hoe liefdevol warm en betrokken je ouders ook waren, ieder kind heeft een negatieve emotionele bankrekening vanuit zijn jeugd: je bent emotioneel simpelweg te kort gekomen". Bij het lezen van bovenstaande opsomming snap je direct dat je geen psychologie hoeft te studeren om te begrijpen dat we daar als kind allemaal never-nooit-niet voor honderd procent in worden bevredigd. Sterker nog, hoe liefdevol warm en betrokken je ouders ook waren, ieder kind heeft een negatieve emotionele bankrekening vanuit zijn jeugd opgebouwd. Oftewel: ieder kind heeft een emotionele pijn en onvervulde behoefte gevoeld en ervaren. Het is voor een ouder simpelweg onmogelijk om er altijd te zijn en iedere behoefte te bevredigen. Wel is het natuurlijk evident dat er grote verschillen hierin zijn: misbruik, mishandeling en emotionele verwaarlozing is natuurlijk van geheel andere orde dan af en toe geen erkenning, geen kusje op je knie als je gevallen bent of geen aai over je bol bij een goed rapportcijfer. De verschillende gevolgen zijn ook evident. Emotionele pijn hoort bij de ontwikkeling van je ego-identiteit Deze onvervulde emotionele behoeftebevrediging is een erkend en onderzocht feit en is ook niet perse een probleem: we kunnen het hebben. Omdat we allemaal manieren hebben als kind om deze behoeftigheid te communiceren, op te eisen of af te dwingen en als dat niet lukt of gaat, dan hebben we talloze afweermechanismen of copingsstrategieën om de emotionele pijn die dit veroorzaak niet te voelen op dat moment. Dit gaat allemaal vanzelf, gratis en automatisch in ons menselijke opgroeien, gebeurt bij ieder kind en is ook geen enkele reden om boos of verontwaardigd te zijn naar je ouders/verzorgers. Het is geen schuldvraag, maar er is wel een heel duidelijke oorzaak en gevolg relatie. Inzicht in je eigen jeugd, de gezinsdynamiek, de patronen in het systeem waarin je bent opgegroeid en jouw manieren van coping daarmee toentertijd, kan enorm veel inzicht geven over jezelf in het heden. Maar weet, het ging niet mis want het is onlosmakelijk onderdeel van het bouwen van een gezonde ego-identiteit en voorwaarde voor het overleven in de aardse dualiteit. Het heeft zelfs een zeer heilig en verheven doel, daarover in een ander artikel weer meer. "We zijn feitelijk gewoon ge-hard-wired in deze emotionele behoeftigheid!" Onze fysieke en emotionele behoeftigheid als kind is dus legitiem, natuurlijk en een feit. Maar ergens richting het volwassen worden, wordt het zeer destructief en is het gezond om dit behoeftigheidbewustzijn te overstijgen. Veel mensen lopen voordat ze tot dit overstijgen komen, genadeloos vast. En dan is het tijd om de werkplaats of het klooster in te gaan en handen uit de mouwen te steken: tijd voor zelfonderzoek. Maar zelfonderzoek gaat verder dan snappen wat er gebeurt, enkel met het cognitief begrijpen kom je er niet. Je kunt wel intellectueel bevatten 'Ik ben nu een volwassen vrouw/man en ben zelfstandig en autonoom', maar ons lichaam weet dit vaak nog niet. Oftewel: je lichaam en emoties reageren, voelen en gedragen zich nog vanuit dat kinderlijke, behoeftige gevoel. Dit heeft te maken met dat we in onze kindertijd de neurologische blauwdruk leggen voor hoe we de rest van ons leven functioneren: onze levensinstelling en houding, onze aannames en overtuigingen, onze automatismen en conditioneringen in handelen en gedrag stamt grotendeels af van onze jeugd. We zijn feitelijk gewoon ge-hard-wired in deze emotionele behoeftigheid! Kinderen in volwassen lichamen Je voelt dus waar dit heen gaat: ons behoeftigheidbewustzijn met alle neigingen, overtuigingen en gedragingen om liefde, erkenning en waardering op te eisen, zetten we voort in onze volwassenheid. Veelal onbewust. Veelal in relaties. We smeken, eisen, manipuleren en dramatiseren op geen enkele andere plek zo 'kinderlijk' om liefde te ontvangen, als binnen intieme relaties. De bakker of de slager heeft op een of andere manier dit effect niet op ons... Maar het jammere is, het haalt vrij weinig uit: iets wat je in je verleden niet ontvangen hebt, kan je niet in het heden compenseren. Als je vroeger honger had, kun je nu heel veel gaan eten, maar feit blijft dat je vroeger honger hebt gehad en dat dat heel vervelend, moeilijk en ellendig was. Daar gaat geen Don Juan, muze of sprookjesprinses iets aan veranderen... Waar Hollywood films eindigen begint de realiteit Terug naar Hollywood. Waar in romantische films het verhaal meestal eindigt als geliefden elkaar eindelijk hebben gevonden en happily ever after de aftiteling wordt ingezet, begint dan eigenlijk het echte leven. En dat echte leven houdt dus in dat we als volwassene vaak nog steeds vanuit ons kind- of behoeftigheidbewustzijn functioneren. En dat blijkt ook vrij snel in een prille relatie. Want hoe heerlijk het ook is als we de jackpot van de liefde/erkenning/waardering winnen in de vorm van die speciale ander,- die jou ook nog eens heel speciaal vindt-, er ontstaat ook vrijwel direct een nieuwe uitdaging vanuit onze emotionele honger: hoe hou ik die ander bij me? Hoe hou ik deze toevoer van liefde, erkenning en waardering actief? Hoe zorg ik ervoor dat ik niet verlaten word? En zo ontstaat er een nieuwe behoefte in ons behoeftigheidsbewustzijn... Dit is het verslavende element waar Geurtz uitgebreid over schrijft: door je behoeftigheid extern te zoeken en het tijdelijke lekkere gevoel dat dit geeft als je het ontvangt, blijf je in de illusie dat je een ander nodig hebt om je lekker/goed/waardig/stabiel/compleet te voelen. En eigenlijk is dit, zoals Geurtz het noemt, een fundamentele zelfafwijzing: ik ben niet goed en compleet zoals ik ben en heb iets buiten mezelf nodig om dit te compenseren. Vroeger ja. Nu niet meer. Leven vanuit behoeftigheidbewustzijn = leven in gevangenschap Hoe volkomen legitiem het is om als kind te voelen: 'ik kan het niet alleen', 'ik ben afhankelijk van mijn externe omgeving' en 'geef me erkenning, validatie en liefde' - we zijn daadwerkelijk als kind ook afhankelijk van zijn ouders, verzorgers, leraren, familie: autoriteiten- zo funest is het voor je als volwassenen. Het is eigenlijk een leven in gevangenschap. Dát is dus precies waarom zoveel stellen rapporteren zich gevangen te voelen in hun relatie, zichzelf te zijn kwijt geraakt en de ander niet meer te kunnen vinden. Dát is dus precies waarom zoveel stellen aan me rapporteren zich gevangen te voelen in hun relatie, zichzelf te zijn kwijt geraakt en de ander niet meer te kunnen vinden De oorzaak dus voor vele relatiecrisissen is onze kinderlijke overtuiging en gevoel behoeftig te zijn. In volwassen relaties komt dat tot uiting in ons impliciete zoeken naar: erken mij, houdt van mij, zie mij, waardeer mij, maak mij gelukkig, zorg voor mij, maak mij compleet, zorg er voor dat ik me veilig en geliefd voel etc. En nogmaals, er is niets mis mee om dit als partners aan elkaar te geven en dat we hier een voorkeur voor hebben ten opzichte van het tegenovergestelde er van. Je mag alles gebruiken, zolang het je maar niet gaat beheersen. Het gaat mis door de gevoelde afhankelijkheid ervan, dan ben je lost. Het is die emotionele behoeftigheid in ons bewustzijn en de grijperigheid in ons gedrag dat ons leven tot een gevangenis maakt. Dit, deze 'relational needy-ness' -zoals Eckhart Tolle het noemt, is niet alleen een persoonlijke gevangenis, het is ook het vergif in onze relatie en staat ware intimiteit in de weg. Omdat we niet een relatie hebben met die ander, maar een relatie met onze eigen behoeften en verwachtingen naar de ander. Reality check: de ander is net zoveel met zichzelf bezig als dat jij dat bent... En feit is: die speciale ander zal het je nooit kunnen geven: deze diepe vervulling, liefde of veiligheid. Het bij de ander te zoeken, maakt de afhankelijkheid alleen maar krachtiger. Net zoals iedere sigaret je afhankelijkheid van nicotine doet toenemen. En daarbij, het is meestal zo dat je partner net zo goed leeft vanuit dit zelfde behoeftigheidbewustzijn en daarmee stiekem net zoveel met zichzelf bezig is als jij. De uitweg: de pijn in je relatie is de drijvende kracht naar vrijheid Maar er is een uitweg. Dat het te pijnlijk, te gevangen, te frustrerend of kansloos voelt in je relatie, is dé sleutel van de uitgang van je gevangenis. Vaak is je buitenproportionele, uit zijn verband gerukte pijn het signaal dat je (kinderlijk) teveel op de ander gericht bent en te weinig op je (autonome) zelf. Niet iedere pijn is afkomstig uit je je jeugd uiteraard. Dit soort kind-pijn is te herkennen aan een bepaalde drammerigheid, absolutisme en urgentie, een beetje zoals 'Ik wil mijn ijsje nu!!'. Als je deze herkent, zit je bij de angel en dus bij de oplossing. Het is eigenlijk zo simpel als 'Oei ik groei'. We moeten een beetje pijn ervaren en onder druk komen te staan, willen we in beweging komen en zelf echt veranderen. "Never waste a good crisis: als het echt niet meer gaat, moet je wel veranderen" Ofwel 1) onze innerlijke pijn, frustratie en verdriet door het uitblijven van waar we zo naar verlangen (ultieme verbinding, erkenning, liefde etc), dan wel 2) het op de spits drijven van irritaties, ruzies, afstand en koude oorlog tussen jou en je partner, ofwel 3) jouw of je partners grijperigheid die zo onaantrekkelijk wordt en destructief werkt, zorgt ervoor dat je interesse ontwikkelt in een totaal andere manier. Je gaat op zoek naar de uitgang. Misschien wel middels een echtscheiding, maar mijn advies is: wacht nog even en kijk eerst eens goed naar jezelf. Want soms, heel verassend, als jij van binnen verandert, kan er zomaar eens een heel schaakbord mee veranderen. En zonder je eigen behoeftigheid patronen in beeld te hebben, is er grote kans dat je exact hetzelfde gaat meemaken in je volgende relatie. So, never waste a good crisis! De sleutel om uit de gevangenis te komen: voelen De sleutel ligt er in dat je je pijn, je teleurstelling, frustratie en onvervulde behoeftes kunt ervaren zoals ze zijn. That's it. De definitie van vrijheid is: de realiteit kunnen ervaren zoals hij is. Als je dat kunt, ben je vrij. En als je er even over nadenkt is het ook gewoon de meest intelligente optie: de realiteit ervaren zoals hij is. De realiteit verandert zelden omdat jij het niet met de realiteit eens bent toch? No-brainer. "Heling is namelijk niet iets heel maken wat stuk is. Het is iets bij jouw ge-heel voegen" Dat betekent dus ook de ander gaan ervaren zoals hij of zij is, precies zoals hij/zij is. Dat is relateren. En de ander is niet perfect, ook niet als je de realiteit gaat ervaren zoals hij is. Het is geen trucje, het is werkelijke acceptatie en dan komt er ook pijn en teleurstelling langs. Vaak veel oudere pijn en diepe teleurstellingen uit je kindertijd. En dat is de bedoeling, want het voelen van je pijn, dat is je heling. Heling betekent integratie: onderdeel maken van jouw verhaal. Heling is niet iets heel maken wat stuk is. Het is jouw pijn in jouw ge-heel integreren in plaats van er bij weg te gaan of het te onderdrukken. Of de ander er verantwoordelijk voor te maken dat je die pijn niet voelt. Dit is dus het tegenovergestelde van alle pogingen om de ander te claimen, veranderen of wat dan ook aan het verstand te brengen, zaken te forceren, (subtiel) te manipuleren, te cultiveren of bij elkaar te fantaseren zodat jij je goed, beter of niet slecht hoeft te voelen. Dat zijn allemaal een vormen van verzetten tegen of hechten aan de realiteit, en volgens Boeddha zijn deze twee nou net de oorzaak van al het menselijke lijden. Het klooster-effect Dus. Dat is het klooster-effect, het grote en heilige geschenk van relaties: het aan het licht komen van jouw kinderlijke, diepe angsten, eenzaamheid en onvervulde behoeften. In je intieme relaties kom je je eigen kind-gebaseerde overtuigingen, gedragingen en mechanismen waarin je de erkenning, liefde en waardering buiten jezelf zoekt nergens zo expliciet tegen. Ditzelfde geldt voor familie relaties, ook zij hebben dit klooster-effect. Dus als je denkt dat je verlicht bent, ga maar eens een week met je ouderlijk gezin in een hutje op de hei zitten, dan kom je meteen achter hoe verlicht je bent. "Gevoel wil niet opgelost worden, het wil gevoeld worden. En daarmee lost het op" De sleutel van je gevangeniscel ligt in de weg naar binnen. De kans die een uitzichtloze crisis je geeft, is dat je uitgenodigd wordt naar binnen te keren, te voelen wat er te voelen is en waar te laten zijn wat waar is voor jou. Dus als de trigger komt, ga niet buiten jezelf iets proberen te veranderen zodat je je beter gaat voelen, maar keer naar binnen en ga je pijn voelen. Gevoel wil gevoeld worden. Je onvervulde behoefte bevredigen is niet de weg naar vrijheid. Je onvervulde behoeftes voelen is de weg. Als kind kon je dit onmogelijk - onderzoek toont aan dat kinderen en jong-volwassenen neurologisch niet in staat zijn intense emotionele pijn te belichamen of processen- maar dat kan je nu wel. Je bent volwassen, je kan het wel autonoom. En vanuit daaruit, die autonomie te verbinden, dat is intimiteit! Toegegeven: je pijn voelen is niet leuk, lekker of fijn, incasseer maar gewoon. Als je het fenomeen 'gevoel wil gevoeld worden' eenmaal ervaren hebt, geeft het een bijna adrenaline-achtige kick: dit kan ik gewoon! Het voelt in het begin even als een vrije val, maar je blijkt te kunnen vliegen. Dat is wat ik noem emotioneel volwassen worden, dan maak je een overgang van een behoeftigheid- naar een overvloedbewustzijn. En zo verruilt zich het verlangen naar een ander die jou compleet maakt, voor het verlangen om jouw compleetheid met een ander te delen. Incasseer vast: het gaat pijn doen Toegegeven: je pijn voelen is niet leuk, lekker of fijn, incasseer maar vast gewoon. Of zoals Tolle ook zegt: Going to the heart of your pain, is the only way out of it'. Mooier kunnen we het niet maken. Als een boom de lucht in wil groeien, moet ie ook met z'n wortels diep de duisternis, donkerte en zwaarte in. Het is de wet. Of nog een mooi tegeltje: "Waar je er niet omheen kan, moet je er doorheen". Ik zie dit dagelijks in mijn praktijk, mensen die voor het eerst echt gaan voelen. Gewoon voelen wat er te voelen is. Feitelijk is je gevoel niet meer dan een lichamelijke sensatie, die vaak op zijn hevigst niet langer duurt dan anderhalve minuut. Maar jij moet het zelf doen, jij hebt je eigen sleutel op zak: jouw gevoel wil door jou gevoeld worden. Jouw gevoel wil bij jou. Niet bij de therapeut, niet bij de goeroe, niet bij je geliefde. Alleen bij jou. "Vrijheid is de realiteit kunnen ervaren zoals deze is" Zoals ik al zei, vrijheid ligt in de het kunnen ervaren van je realiteit zoals deze is. En als je dit kan, ben je niet meer afhankelijk van de ander en kom je er ook vrij snel achter of die speciale ander iemand is waar je vrijwillig en uit liefde bij wilt blijven, of dat het gebaseerd was op angst zodat je je eigen pijn niet hoefde te voelen. Dingen worden eerlijker en transparanter. Overzichtelijker en waarachtiger. En dat kan dus ook het einde van je relatie betekenen. Omdat, als je niets meer hoeft te halen bij de ander, er dan bar weinig over blijkt te zijn van de relatie. Levenswerk Tja, dit alles is wel een kluif, dit kan zelfs levenshuiswerk zijn. Maar hee, een klooster ging je ook niet voor een weekendje in om er verlicht uit te komen. Monniken spendeerden hier jaren, levenslang soms om hun eigen draken aan te kijken. Dit is wat we tegenwoordig zelfonderzoek en schaduwwerk noemen. Het licht van je bewustzijn schijnen op de plekken, op pijnlijke gevoelens waar je steeds bij weg bent gegaan. Dit is het grootste geschenk dat je jezelf kunt geven: vrij van angst te leven door mét je angst te durven zijn. En het is ook het grootste geschenk voor je partner: vrijheid om te zijn wie hij of zij is. Jentien Keijzer - www.jentienkeijzer.nl Herkenbaar? Binnenkort zijn start ik de workshops "Vrijheid in relaties'.Je kunt je alvast aanmelden als je interesse hebt om deel te nemen, dan ben je verzekerd van een plekje. En wil je nog véél meer ontdekken en leren over deze en aanverwante thema's, tijdens Nieuwe Psychologie: de Cursus Nieuwe Psychologie (voor persoonlijk geïnteresseerden) of Opleiding Nieuwe Psychologie (voor hulpverleners, therapeuten en (aspirant) coaches), worden deze en vele andere onderwerpen uitgebreid behandeld. Je leert jezelf ondersteboven, op de kop en binnenste buiten kennen en is daarmee een routekaart voor innerlijke vrijheid en zelf-realisatie.