Jentien Keijzer

Vertrouw je burn-out, het is evolutie

De artikelen 'Stress, burn-out is geen ziekte maar gezonde reactie op moderne leven' en 'Vertrouw je burn-out maar, het weet waar het mee bezig is', zijn een beetje een leven op zichzelf gaan leiden. Uit die artikelen zijn een heel aantal trainingen, opleidingen en workshops ontstaan. En momenteel blijven de aanvragen voor lezingen binnenstromen over dit thema. Ik schrijf dit niet om er tof over te doen -al vind ik het erg leuk en doe ik het graag- maar omdat iets in mij het er ook een beetje benauwd van krijgt.

Ik wil me namelijk absoluut op geen enkele manier verbinden met het imago van de (zoveelste) 'burn-out expert'. Ik ben in het geheel niet zo van de labels en hokjes, dat voelt al snel wat beklemmend. En in het geval van dit thema is het zeker veel te beperkt om het enkel over burn-out te hebben.

Het thema burn-out is één van de vele ingangen naar een veel groter thema

Het thema burn-out is naar mijn idee één van de vele ingangen naar een veel groter thema. Want eigenlijk geloof ik dat onze burn-out epidemie onderdeel is van een veel grotere paradigma verschuiving. Ofwel, een bewustzijnstransformatie waarin ons gehele paradigma -hoe we leven, denken, werken, hulpverlenen etc. maar ook hoe we naar ziekte en gezondheid kijken- een gigantische kanteling maakt. Of beter gezegd, totaal op de schop gaat. Dat geeft nog al wat chaos voor ons als individu omdat we vaak ons leven geheel op dat paradigma hebben afgestemd. Chaos in de zin, dat het er van buitenaf uitziet alsof ons levensbeeld rigoureus in elkaar klapt. Ook ervaren vele mensen de globale crisis, de grote desillusie als we kijken naar de wereld in zijn geheel. Want de naïeve hoop 'dat het allemaal wel losloopt' met onze stress-statistieken, met de effecten van onze consumptiemaatschappij, met onze leiders die de oplossing binnenkort wel vinden voor de vervuiling of opwarming van onze planeet of het wegvallen van biodiversiteit: daar komen we gewoon niet meer mee weg. Als we tenminste een beetje wakker en kritisch kijken naar de 'toestand' van de wereld. We hebben heel lang liggen slapen, maar het is tijd om wakker te worden. En dat is precies wat er volgens mij aan het gebeuren is: we worden wakker. Dus dat is goed nieuws!

Wakker worden

Dat wakker worden uit onze slaap, waar de ook de meer spirituele term 'awakening' vandaan komt, is niet bepaald een prettige gebeurtenis. Dat is het überhaupt niet, als je net lekker diep ligt te slapen, dat je ineens hardhandig wakker gemaakt wordt. Dat is absoluut niet fijn. Als dat ons met ons bewustzijn gebeurt, ziet dat er allesbehalve gecontroleerd, charmant of spiritueel uit. Het doet vooral ongelofelijk veel pijn. Dat noemen we dan burn-out, depressie, of een naar de strot grijpende eenzaamheid. Maar het is een wakker worden. En terwijl je wakker wordt, voel je een pijn en uitzichtloosheid over je heen komen, die je nooit eerder gevoeld hebt en weet je niet meer waar je het zoeken moet. "Wat de f*^k is er mis met me?" vraag je je af.

De volgende stap in de ontwikkeling van onze geestelijke en cognitieve vermogens.

Wat er feitelijk gebeurt is dat dit wakker worden een volgende stap is in de ontwikkeling van ons bewustzijn. Over die verschillende stappen of niveaus kun je meer kunt lezen in mijn meest recente artikel genaamd 'Vertrouwen in burn-out, een handleiding voor hulpverleners en autodidacten'. Wat er eigenlijk gaande is, is een groeisprong in de ontwikkeling van onze geestelijke en cognitieve vermogens. Godzijdank, want die hebben we hard nodig om de 'toestand van de wereld' aan te vliegen. Net zoals de (waarschijnlijk) meer primitieve Neanderthaler een evolutionaire bewustzijnsontwikkeling maakte naar de Homosapiens - en hij 'ineens' een totaal nieuw vermogen kreeg in zijn hersenpannetje: namelijk 'zelfbewustzijn'- zo ontstaat er bij ons in relatief korte tijd ook een nieuw bewustzijnsvermogen. Alleen weten we veelal nog niet precies wat dat vermogen is en kunnen we het pas uitleggen als het zo ver is. We zien het pas als we het kunnen waarnemen zeg maar. Net zoals je een Neanderthaler hoogstwaarschijnlijk het concept 'zelfbewustzijn' niet kon uitleggen, of aan een kleurenblinde de kleur roze, zo kunnen wij niet omvatten of begrijpen wat die volgende geestelijke vermogens zijn. Ze zijn er gewoon nog niet (allemaal, helemaal). Maar die vermogens zijn volop in ontwikkeling, ik zie ze veelvuldig veel vaker voorkomen bij mensen dan ooit. En net zoals het Homosapiens-broertje wellicht hoofdschuddend en met zijn ogen draaiend naar zijn Neanderthaler zusje keek, zo kunnen wij nu ook bijna een soort plaatsvervangende schaamte, medelijden maar hopelijk vooral compassie voelen voor ons 'oude zelf'.

Burn-out, depressie: de geboorte van een totaal nieuwe persona

Deze ontwikkeling, deze groeisprong, dit wakker worden uit ons oude zelf, komt veelal in de vorm van een wat langer durend, geleidelijk en meanderend proces dat met wat ups en downs prima te verdragen is. Maar een burn-out, depressie of een andere acute vorm van wakker worden, is een ongelofelijk ingrijpend proces en zet je hele wereld op de kop. En dat is wat er nu collectief aan het gebeuren is naar mij idee, bij heel vele mensen tegelijkertijd. Zoals een zaadje in de grond zijn weg door de modder, langs kiezels en gruis dwars door de duisternis omhoog ploetert, zo ploeteren wij ons door onze persoonlijke donkerste crises. Maar net als dat zaadje, dat na al dat zwoegen in die duistere modder, op een dag het aardoppervlak bereikt en voor het eerst een geheel nieuwe wereld daarboven waarneemt, zo zullen wij ook een nieuw soort realiteit gaan waarnemen op basis van al ons evolutionaire ploeteren.

De depressieve psycholoog, dat label zou ik nooit, maar dan ook nooit accepteren

Vandaar ook mijn geloof: we kunnen die burn-out vertrouwen. Het weet waar het mee bezig is. Je stevent regelrecht af op een geheel nieuw hoofdstuk in je leven. Sterker nog, het is vaak de geboorte van een totaal nieuwe persona die vanuit een geheel nieuwe visie, en overtuiging functioneert. Maar burn-out is één van de vele variaties waarop we kunnen wakker worden. Bij mij persoonlijk kwam de meest recente wake up call in de vorm van een hormonale depressie. Mijn hemel, wat heb ik me daar tegen verzet, wat heb ik er mee geknokt, tegen gevochten en wat heb ik het lopen ontkennen. De depressieve psycholoog, dat label zou ik nooit, maar dan ook nooit accepteren. De dikke diëtiste, de stotterende logopedist of de pedofiele pedagoog. Dat is toch geen verhaal...

Een depressie is een enorm mis-geïnterpreteerde staat van diepe rust, die we ingaan omdat we te uitgeput zijn geraakt onder het gewicht van het oude, valse verhaal over onszelf "

Natuurlijk is het fijn als je te horen krijgt dat het je hormonen zijn en dat ze daar wat aan konden doen -in mijn geval was het mijn lichaam dat nog steeds dacht dat ik zwanger was -maar op een veel dieper niveau leerde het me te buigen voor het leven. Me over te geven aan iets dat veel groter is dan ik, het leven zélf. Ik besefte dat ik met mijn persona, met al mijn oplossingen, ideeën, met mijn duwen en trekken, uit de weg moest gaan voor dat leven. Het heeft er voor gezorgd dat ik nu volmondig ja durf te zeggen tegen mezelf en het leven. Wat ik in essentie nodig had, gaf mijn systeem me pijnlijk, maar feilloos aan met deze depressie: diepe rust ("deep-rest"). Of zoals Jeff Foster het zo mooi zegt: "Een depressie is een enorm mis-geïnterpreteerde staat van diepe rust, (deep-rest) die we ingaan omdat we te uitgeput zijn geraakt onder het gewicht van het oude, valse verhaal over onszelf". We kunnen het niet meer. Ons systeem vraag om deep rest. "Hou alsjeblieft op met dit verhaal hoog te houden, smeekt ons lichaam. Ik verdraag het niet meer, ik wil niet meer, ik kan dit verhaal niet langer leven. Je bent zoveel meer dan dit verhaal..."

"Hou alsjeblieft op met dit verhaal hoog te houden, smeekt ons lichaam. Ik verdraag het niet meer, ik wil niet meer, ik kan dit verhaal niet langer leven. Je bent zoveel meer dan dit verhaal..."

Mijn eerdere artikelenreeks over burn-out hadden in die zin net zo goed 'Vertrouw je depressie, het weet waar het mee bezig is' kunnen heten. Burn-out, depressie, angst, eenzaamheid. Het zijn varianten van hetzelfde: wakker worden uit iets wat we ontgroeid zijn. Of zoals het in de Bhagavad Gita zo mooi beschreven wordt: 'Dejection'. Dejection is niet zo makkelijk te vertalen naar het Nederlands kwam ik achter tijdens mijn lezingen over dit onderwerp. Het is een containerbegrip voor een heel scala aan zijnstoestanden waar velen zich momenteel in zullen herkennen: downheartedness, dispiritedness, disappointment, discouragement, desolation, despair, heavy-heartedness, unhappiness, sadness, sorrowfulness, melancholy, misery.

Dejection is één van een aantal levensfasen waar we allen doorheen gaan als we wakker worden (levensfasen waarop ik mijn zinnen gezet heb om er in een opleiding over te gaan onderwijzen, omdat het zoveel leed kan voorkomen wanneer we deze fasen van ont-wikkeling beter gaan begrijpen). Dejection is het proces waarbij ons bewustzijn zich als het ware losweekt van haar identificatie met onze persoonlijkheid (met ons lichaam, ons verhaal, onze carrière, onze status, ons beroep, onze imago, onze spullen). Al die zaken 'doen' het 't niet meer voor ons. Dat deel van ons (vaak ons gehele zelf) dat daar zo'n jacht op maakte, houdt op met bestaan. Het is als het ware de dood van ons ego. In de zin, dat dit ego niet meer het enige en gehele verhaal is dat er is.

Het gaat niet mis

Waar we naar mijn idee nu collectief doorheen gaan is de fase van 'dejection'. We weken los van wat ons feitelijk enorm aan banden legt en klein houdt. Sommigen plots en hardhandig, anderen langzamer en geleidelijk. Het is een collectief, zeer urgent en bijna opdringerig proces, waarin we ons beseffen we hoezeer we eigenlijk gevangen zitten. Gevangen in ons verhaal, in onze persona's, in onze identificatie met ons lichaam en worden beheerst door onze emoties en onze gedachten. Het hoog houden van dat verhaal lukt velen niet meer, het oude beeld begint te verbrokkelen, te verdampen. Ons ego en ons zo zorgvuldig opgebouwde verhaal sterft een pijnlijke dood. En daar zit je dan in die tussenfase, een fase waarin het oude niet meer werkt en tegelijkertijd het nieuwe is er nog niet. Dat super klote, doodeng en ziet er uit als een grote teringzooi. Maar het gaat absoluut niet mis.

De nieuwe Homosapiens wordt geboren

Het is tijd dat we de context, het grotere plaatje van onze persoonlijke en collectieve crises gaan begrijpen. Begrip hebben we namelijk nodig voor vertrouwen. En vertrouwen hebben we nodig om het vol te houden. Leuk zal het niet zijn, maar uit mijn eigen ervaring weet ik nu: hoe minder ik het begreep, hoe meer ik me verzette. En hoe meer ik me verzette, des te meer ik leed. Het doet pijn, hoe dan ook. Maar met pijn kunnen we prima dealen. Lijden is ondraaglijk.

Het meest intelligente is meebewegen, overgave en vertrouwen

Als we het proces doorzien en de diepere betekenis van onze crises begrijpen ligt de meest intelligente benadering voor de hand: meebewegen, overgave en vertrouwen. Eigenlijk zegt het leven, je bent vele vele vele malen meer, groter, intelligenter dan wie je nu denkt te zijn. Het leven zegt; 'Kom maar mee, volg me maar naar een hele nieuwe werkelijkheid die uit zal stijgen boven álles wat je in je grootste dromen ooit voor mogelijk hebt gehouden".

Kom maar, volg me maar naar een hele nieuwe werkelijkheid die uit zal stijgen boven álles wat je in je grootste dromen ooit voor mogelijk hebt gehouden

Het belangrijkste wat we weten van degenen die écht wakker zijn, is dat zij spreken over een realiteit, over ervaringen, over bewustzijn, over gewaarwordingen waarvan superlatieven te kort schieten. Dus vertrouw het leven maar, het weet waar het mee bezig is. Dit is de evolutie van het leven. Daar hoeft je verder niets voor te doen, je bent het leven namelijk. Geef je oude vertrouwde wilskracht een aai over zijn bol en bedank het voor al zijn efforts, maar nu even niet. Die Neanderthaler werd niet op wilskracht Homosapiens, de Homosapiens ontstond terwijl de Neanderthaler het toneel verliet. En het eerste en meest zekere teken dat je die groeisprong aan het nemen bent, is heel veel turbulentie en leven waar je geen chocola meer van kunt maken. Oei ik groei...

Jentien Keijzer

**************************************************************************

Want to add a caption to this image? Click the Settings icon. Een boek in wording

Ik ben bezig met een boek, over onze huidige bewustzijnsveranderingen. Wat dat met ons doet, hoe het werkt en wat er allemaal bij komt kijken. Ik denk dat dit artikel wel de intro is zo ongeveer. Je kunt je email-adres achterlaten op mijn website als je een seintje wil krijgen wanneer het af is. Maar ik doe het wel zonder haast en met veel aandacht. En dat is schaars. Maar in de tussentijd, laat me vooral weten als er onderwerpen zijn waar je vragen over hebt, thema's waar je meer over wilt weten of ervaringen hebt die je wilt delen. Dat vind ik leuk. Dat neem ik graag mee tijdens mijn schrijven.