Dit is een artikel uit een reeks die ik schrijf genaamd 'Nieuwe Psychologie'. Lees ook de vorige artikelen in deze reeks: 'Ongekende vermogens van ons bewustzijn' en 'Onze multi-dimensionale waarneming' en Je aanleg tot transcendentie & jezelf overstijgen.
Als psychologe onderzoek, onderwijs en schrijf ik over de grensgebieden van psychologie, bewustzijn en wetenschap. Om licht te schijnen op de nieuwe soort mens die we geleidelijk aan het worden zijn. Mijn natuurlijke neiging is om in de toekomst te turen en tekenen van de Nieuwe Tijd op te vangen en te interpreteren. Om jou perspectieven aan te reiken voor een leven vanuit dit nieuwe menszijn. Wil je een diepzeeduik maken in deze en aanverwante onderwerpen, komend einde zomer/najaar start de opleiding Nieuwe Psychologie.
Het normaliseren van emotionele shit
"Gevoel wil niet opgelost worden. Gevoel wil gevoeld worden. En daarmee lost het op".
Ik hoorde mezelf dit voor het eerst zeggen tijdens een workshop 'Vertrouw je burn-out' waarmee ik ergens in 2018 op de bune ging staan voor het normaliseren van (zware) gevoelens. We hebben zoveel angst voor onze eigen duistere gevoelens, dat we onszelf met deze angst ziek kunnen maken. Gevoelens die niet geuit worden, hopen zich namelijk op in ons systeem, nemen ons zenuwstelsel over en gaan woekeren (lees een eerder artikel dat hier op ingaat: "Oorzaak van burn-out: de optelsom van gevoel dat niet gevoeld wordt").
Ons ziekmakende emotie-protocol
Want lichte, blije en fijne gevoelens hoeven we niet te leren voelen, dat is een makkie. Maar als het pijnlijk, vervelend of erger nog, zwaar en intens wordt, gaan we ze het liefst met alle macht uit de weg. En dan wordt het steeds lastiger om ze te delen met anderen, want je kunt niet delen wat je van jezelf niet weet. Op je werk zware of intense emoties tonen is onprofessioneel en in het openbaar zijn ze eigenlijk gewoon 'verboden', zo ongemakkelijk worden we ervan. Zo hebben we rondom emoties in ons publieke domein een impliciet protocol ontworpen, iets waar we collectief enorm onder lijden naar mijn idee.
Dit is een pleidooi voor het normaliseren van emotionele shit
Gevoelens wedrukken of negeren maakt ons niet alleen ongezond of zelfs ziek, het ontneemt ons ook toegang tot ons meest fundamentele kompas: onze waarheid, onze authenticiteit en onze waarachtigheid. Zonder bewuste inachtneming van je eigen diepere gevoelskompas ben je richtingloos, wordt het leven leeg, oppervlakkig en functioneel. Worden we 'human-doings'. Dit artikel is daarom een pleidooi voor het normaliseren van emotionele shit: om onze diepe, intense of duistere gevoelens meer bestaansrecht te gaan geven. Want onze persoonlijke shit is net zo essentieel als mest voor een boerenbedrijf: het bevat onze voedingstoffen om te kunnen groeien.
Ingewikkelde zaak: man versus vrouw
De mensen die mij volgen is het wellicht niet ontgaan dat ik me in toenemende mate bezighoud met het 'feminine', ofwel het vrouwelijke. En dan wordt het meteen ingewikkeld, want ja ik heb het dan ook voornamelijk over vrouwen in dit artikel. Diepe en duistere emoties is namelijk net iets meer de afdeling van het feminine dan het masculine. Het feminine is een archetypische kwaliteit, geen seksistische kwaliteit. Dus begrijp me goed: feminien betekent niet de vrouw en het feminine bestaat ook gewoon in mannen. Feit is wel, vrouwen hebben over het algemeen meer van deze feminine kwaliteit, net zoals mannen over het algemeen meer van het masculine bevatten. Over deze complexe en genuanceerde verschillen ga ik in het artikel: Vrouwelijkheid is het antwoord in deze crisis dieper in.
The Female Intervention
Ik zie dat er rond om het normaliseren van emotionele diepten en zwaarte al veel aan het veranderen is bij mensen. Naar een psycholoog gaan doe je niet alleen maar als je op het richeltje van gestoord balanceert of je bent een 'gekkie' als je in groepstherapie zit. Ook in het bedrijfsleven zijn begrippen als 'je presence' of 'je energie' niet meer zweverig, iedereen weet dat we het dan hebben over gevoel. In mijn praktijk zie ik voornamelijk een toenemend aantal vrouwen die 'zonder concreet probleem' aanklopt en zich inschrijft voor opleidingen simpelweg vanuit het verlangen zichzelf dieper te doorgronden.
Een ultieme bore-out, zo onthult deze wake-up call zichzelf vaak. Ik noem haar ook wel 'the female intervention' - een interventie is iets heel ingrijpends en genadeloos
En in al deze ontmoetingen let ik altijd op trends en thematiek die individuen gemeen hebben. Hierin zie ik momenteel bij ontzettend veel mensen - en ja, ik zie dit bij voornamelijk vrouwen- een soort wake-up call in hun gevoelsleven: er komt iets tot leven wat ze eerder niet voelden. Een seksueel verlangen dat de status quo in de slaapkamer aan gruzelementen slaat, een creatief verlangen zonder daar resultaatgericht, functioneel of 'succesvol' in te hoeven zijn. Een onweerstaanbare hang naar diepten, hoogten en zichzelf in alle mogelijke manieren willen oprekken en ontdekken. Gelijktijdig ervaren zij dan vaak plots ook een grote emotionele armoede in hun huidige levensinvulling, een gebrek aan verbinding met hun geliefde(n) en te weinig verdieping in hun professionele leven. Een ultieme bore-out, zo onthult deze wake-up call zichzelf meer dan eens.
Ik noem haar ook wel 'the female intervention' - want een interventie is iets heel ingrijpends en genadeloos. Want ja, het feminine is genadeloos: de innerlijke roep laat namelijk geen spaan heel van een baan, relatie, leefwijze of wat voor sociaal construct dan ook waar hoogten, diepten, verbinding en vrije expressie van de binnenwereld geen ruimte krijgt. In intieme relaties zie ik dit spanningsveld tussen partners vaak escaleren, simpelweg omdat we geen weet hebben van wat er eigenlijk gebeurt in ons collectief. Veel onbegrip, veel ruzie, veel echtscheidingen.
Het ontziet niets en laat niets onaangeraakt of onbewogen
Kortom, om die feminine interventie kunnen we niet meer heen.
Die vrouwelijke essentie is iets dat in vele mensen momenteel begint te ontwaken. Ik zie het zowel in mannen als vrouwen, het feminine is 'haar plek' aan het veroveren en innemen in onze moderne wereld. En dat klinkt misschien als een zoveelste feministische golf. Maar dit is ingrijpender dan dat en is tegelijkertijd genuanceerder. Het is minder concreet dan de vrouw die haar gelijke plek op de arbeidsmarkt opeist of pogingen doet het glazen plafond te doorbreken. En ik doel al helemaal niet op bh's verbranden of oksels niet scheren. Ik heb het met die 'plek veroveren' over iets ongrijpbaars en minder meetbaars. Toch is het overal voelbaar en laat het niets onaangeraakt. Het is ineens overal als je er op gaat letten.
Een beukenootje wordt geen eikenboom
Deze feminine essentie bevindt zich in iedere vrouw, evenals dat in iedere man te vinden is. Echter zou je kunnen zeggen, zijn vrouwen de fakkeldragers van deze essentie, of - als het al wél te meten was- bevatten over het algemeen vrouwen deze feminine kwaliteiten in hogere mate. Net zoals een beukenootje in essentie beuk-achtig is en niets anders kan worden dan een beukenboom. Zo heeft de vrouw ook een essentie: het 'feminien-achtige' in zich. Dit feminien-achtige zal pas bloeien en vruchten afwerpen in onze samenleving als ze haar essentie vrijelijk kan laten stromen en ruimte en plek kan innemen in het dagelijks leven. Een beukenboom heeft ook gewoon ruimte nodig in het bos. Dat lijkt allemaal heel logisch en voor de hand liggend, maar feitelijk is het zo dat er de afgelopen 7000 jaar geen plek is geweest voor deze feminine essentie.
Een heks is niet zoals sprookjes ons doen geloven een lelijke vrouw met een wrat op haar neus die smerige brouwsels maakt en vloeken over mensen uitspreekt
Omdat sinds 5000 jaar voor Christus de vrouw meer en meer uit het publieke domein verdween, verdween daarmee ook de feminine essentie uit dit domein. De heksenjacht staat symbool voor deze uitbanning van de vrouwelijke essentie. Een heks is namelijk niet zoals sprookjes ons doen geloven een lelijke vrouw met een wrat op haar neus die smerige brouwsels maakt en vloeken over mensen uitspreekt. Dat heeft de kerk er van gemaakt, omdat dit ten goede kwam aan hun business model. Maar feitelijk was - en is nog steeds -de heks de levende belichaming van die vrouwelijke essentie.
De vrouwelijke essentie in een notendop
Susan Smit geeft prachtige omschrijvingen over de essentie van de heks in haar boek 'De wijsheid van de Heks'. Omschrijvingen die naar mijn idee een brug slaat tussen de eigenschappen en leefwijze van de heks van weleer en de modern vrouw anno 2023.
Vrij vertaald komt het hier op neer:
Ze is een eigenzinnige vrouw, die haar eigen weg gaat, zich niet laat belemmeren door een systeem of denkwijze omdat het sociaal wenselijk is. Het is een vrouw die niet bang is om ruimte in te nemen.
Het is een vrouw met vrije seksuele opvattingen en een eigenzinnige leefstijl. Ze heeft eigenaarschap over haar lichaam, voert regie over haar eigen lust en genot.
Ze is niet terughoudend in het uiten van haar woede of het delen van haar angsten maar evengoed is ze niet terughoudend in het etaleren en delen van haar passie en vreugde. Ze is soeverein in al haar intensiteit. Ze is emotioneel volwassen en leeft daarom vanuit volledige zelfbeschikking. Toch hecht ze zich aan haar dierbaren en geliefden op een intieme wijze.
Ze is mondig, heeft een kritische geest, soms zelfs scherpe tong. Het is een vrouw met een eigen, uitgesproken of sterke mening.
Ze kent haar waarden en leeft haar eigen waarheid precieus, waardoor ze vaak exact in haar ambacht is en hier eigenzinnig en creatief vorm aan geeft. De heks was ook vaak zelfvoorzienend.
Het is een autonome, onafhankelijke, meer dan eens solitaire of alleenstaande vrouw, (heksen waren vaak ongehuwd of kinderloos en leefden veelal los van de gemeenschap).
Toch is ze niet afgesloten van anderen, in tegendeel. Ze is diep verbonden met alle schepselen om haar heen, heeft kennis van processen en cycli van de natuur: ze is zich bewust van heiligheid van alle leven op aarde.
En vanuit die verbinding met alle leven om haar heen, vaart ze koers vanuit haar innerlijke wereld, met haar intuïtie als kompas. Voor velen staat ze bekend om haar eigen-wijsheid. Daarom is ze ook vaak een anker of baken voor de mensen en voor een gemeenschap om haar heen. Heksen waren ook vaak de healers of medicijnvrouwen van de gemeenschap, degene waar mensen toevlucht toe zochten wanneer de dokter of dominee het spoor bijster was.
Kortom: een vrouw die zich thuis voelt in zichzelf en in de wereld. Ze is heel aards en heel spiritueel tegelijkertijd. De heks is de uiting van de vrouwelijke essentie pur sang.
Heksen kwamen samen in zogenaamde heksenkringen. Daar gaven uiting aan hun diepe ziele roerselen - ze deelden hun intense emoties met elkaar, dansden, zongen of brulden om expressie te geven aan wat ze diep van binnen voelden. Ze waren daar van elkaar niet van onder de indruk of van slag, als in het was genormaliseerd in deze samenkomsten om je volledig te uiten en te laten gaan, terwijl je je gedragen en geliefd voelde door je zusters.
Klein intermezzo: De kerk noemde dit uiten "hysterie". Maakte het absurd en zelfs gevaarlijk. En tot ver in de 19e en zelfs 20e eeuw werden vrouwen gezien als irrationeel, dwaas of onbeheerst. En in de 21e eeuw wordt een intens emotioneel leven regelmatig nog bestempeld als labiel, depressief, borderline of 'ze moet zeker ongesteld worden'.
Herrijzen van de vrouwelijke essentie
Natuurlijk zijn bovengenoemde heksachtige kwaliteiten een archetypische omschrijving, als in: niemand leeft dit altijd, overal en helemaal. Maar je krijgt een idee waarover die vrouwelijke essentie in wezen gaat.
Deze feminine kwaliteiten en eigenschappen waren een paar eeuwen geleden dé ingrediënten die je als vrouw een enkele ticket naar de brandstapel opleverden. Letterlijk, deze heksachtige eigenschappen, daarvoor werd je aan de paal genageld of verbrand onder toeziend oog van de hele goegemeente. De heksenjacht was dus niet een jacht op een sprookjesfiguur, maar op de essentie van de vrouw, zo schreef Susan Smit eveneens in haar rake boek.
De geschiedenis vormt ons heden en als we onszelf in het hier en nu willen begrijpen, moeten we onszelf achterwaarts bestuderen
En nou klinkt dit allemaal als ver van ons bed en lang geleden dus niet meer zo relevant voor ons huidige leven. Feit is dat de wereld waarin we nu leven bedacht is, opgebouwd en ingericht is zonder het inachtnemen van die vrouwelijke essentie. Want ze mocht niet bestaan.
Vrouwen mochten tot zo'n 100 geleden jaar niet mee stemmen: lees niet beslissen, meedenken of meebesluiten over de inrichting van ons gehele paradigma: economie, onderwijs, politiek of gezondheidszorg. Het was Maria Spauwen-Schrijnemakers die op zaterdag 15 mei 1920 als eerste vrouw haar stem uitbracht. Let wel, een stem in een samenleving waarin ze niets te zeggen heeft gehad bij- en over het ontwerp ervan. Laat staan dat ze iets van haar vrouwelijke eigenschappen heeft kunnen inbrengen in die samenleving. Laat me duidelijk zijn, het gaat me in dit artikel niet om de schuldvraag. Wel geloof ik dat het goed is om te beseffen hoe ons fundament en dus ons paradigma gevormd en opgebouwd is. Want de keuzes en gebeurtenissen in de geschiedenis zijn de bouwstenen van ons heden, en als we onszelf in het hier en nu willen begrijpen, moeten we onszelf achterwaarts bestuderen.
Feit is dat de vrouwelijke essentie vrijwel geen gelegenheid heeft gekregen om wortel te schieten in onze huidige samenleving.
De heks wordt weer wakker in veel moderne vrouwen tegelijkertijd na een vele eeuwen
Maar er waait momenteel een andere wind: the feminine intervention. De vrouwelijke essentie is weer aan het wortel schieten. Als je er op gaat letten zie je haar overal, maar meer nog kun je haar voelen. In de verzachting van vele bedrijfsculturen (ik loop er regelmatig rond en voel echt het verschil in de afgelopen jaren), in de verstilling in onze yogascholen en opkomst van retreat-locaties, in de ruimte voor eigenheid van kinderen in de klaslokalen, in de creatieve expressies binnen ateliers en dansscholen en in de verlangens tot écht intieme verbinding in onze slaapkamers. De heks wordt weer wakker in veel moderne vrouwen en mannen tegelijkertijd na een vele eeuwen. Ze rekt zich gapend uit en maakt zich op om haar positie weer in te nemen en haar ware rol uit te gaan voeren die haar duizenden jaren geleden is afgenomen.
"The world will be saved by the western woman"
Het is iets collectiefs. Iets subtiels maar het is alles beïnvloedend, laat niets onaangeraakt en is niet tegen te houden. Net als gras. Het lijkt heel subtiel en pietluttig zo'n klein grassprietje. Maar als miljoenen sprietjes tegelijkertijd boven de grond uitkomen, transformeren ze gezamenlijk een kale vlakte tot een enorm bloeiend grasveld. Dan is het plotseling nergens niet meer. En hier in het westen anno 2023 is er alle mogelijkheid en vrijheid om het heks archetype naar hartelust te leven. De Dalai Lama zei het al: "The world will be saved by the western woman"
Vrije val de diepe duisternis in
Maar dit ontwaken is, wanneer het je overkomt, alles behalve subtiel zacht. Ook dat is het feminine. Ze is meedoogenloos, destructief en gewelddadig als het nodig is voor verdere groei. Het wakker worden van de feminine essentie in mensen begint vaak met een enorme val in het diepe.
Het is voor velen een zeer radicale interventie. Een acute stopzetting van het dagelijks leven (burn-out, depressie, verlies, scheiding) die urgent en dwingend oproept om gehoor te geven aan iets ongrijpbaars maar onvermijdelijks dat diep van binnen in hun opborrelt en aan kracht toeneemt. Een levenskracht, een verlangen dat op geen enkele manier nog de kop in te drukken is. Het neemt de regie over. Het licht gaat aan, alles wordt zichtbaar: inclusief de schaduwen die ook ineens aan donkerte toenemen. Dat effect heeft licht op schaduw. In onszelf, in onze relaties, in ons hele persoonlijke en professionele leven.
Stijlverschillen in routes tot waarheidsvinding: yin & yang
Gevoelsmatig zeggen mensen wel eens tegen me dat ze in een onpeilbare diepte lijken vallen. En dit is zo typisch voor de feminine weg van zelfontwikkeling en waarheidsvinding: die diepte. In tegenstelling tot de masculine route, die zich meer richt op de breedte. Het masculine vindt zijn waarheid door naar buiten gericht, actie gericht zichzelf in de wereld neer te zetten en hierbij zichzelf te ervaren: hij struikelt, loopt tegen situaties en mensen aan en komt ervaringsgericht tot inzicht doormiddel van zijn encounters met zijn buitenwereld. Zo komt het mannelijke tot waarheidsvinding en daarna integreert hij deze ervaringen vervolgens in zijn binnenwereld. De feminine weg van zelfontwikkeling kent precies de tegenovergestelde route: zij gaat allereerst naar binnen, of wordt in en op zichzelf geworpen beter gezegd. Zij wordt naar binnen geroepen door sterke innerlijke roerselen en komt tot haar waarheid door de diepten van haar eigen binnenwereld te verkennen, zichzelf daar tegen te komen, haar emoties te doorvoelen, haar diepten te ervaren en haar innerlijke demonen aan te kijken. Zo komt zij tot haar waarheidsvinding en deelt dit vervolgens met de wereld om haar heen. Er is geen goede of betere route, het is simpelweg een stijlverschil en een volgorde kwestie. Yin en Yang.
Het vrouwelijke heeft het dus met grotere regelmaat dan het mannelijke nodig om naar binnen te keren. Om haar diepten en draken te durven doorvoelen en zo de wijsheid onder haar duistere en intense emoties te leren verstaan. Dit is precies wat de afgelopen 7000 jaar stelselmatig is weggedrukt, bespot en belachelijk gemaakt. En ook al kom je er nu niet meer voor op de brandstapel, in 2023 noemen we het gewoon een 'diagnose'. Dat klinkt beschaafder en keurig, maar het stigma van zwak, gek, depressief, labiel of 'too much' kleeft vanaf het diagnose moment aan je.
Ik zie innerlijke shit als equivalent van voedende mest: noodzakelijk om te groeien
Ik geloof dat dit niet gezond is en al helemaal niet mensen verder helpt of bekrachtigd, dit ab-normaliseren van diepe gevoelens. Ik geloof dat we het tegenovergestelde moeten doen: het beest in de bek aan kijken. Onze eigen schaduwen, draken, duisternis en paniekgolven moeten durven voelen en normaliseren. Laat ze gewoon zijn. Voel ze. Wees er mee, stop het fixen, verzetten of veranderen er van. Daarmee veranderen ze zichzelf.
Ik geloof dat dit niet alleen gezondere en gelukkigere vrouwen én mannen teweegbrengt, maar ook een onwaarschijnlijke potentieel aanboort voor het tot leven wekken en instandhouden van onze samenleving. Want met het stelselmatig uitroeien en verdrukken van de vrouwelijke essentie- ofwel de heksachtige kwaliteiten- en het obsessief reiken naar het licht van god de vader in de hemel, is ons patriarchaat eeuwen lang afgesloten geweest van een voorwaardenscheppende voeding vanuit de duisternis van moeder aarde. Plantjes schieten ook én wortel in de aarde én reiken hun takken naar het licht. Het is het spel van allebei. Het leven is fantastisch mooi en verschrikkelijk moeilijk. Wij hebben geleerd alleen naar het licht en God te reiken, maar in de duisternis daar beneden is net zoveel moois te ontdekken als in het licht.
Normaliseren van diepte, zwaarte en intense gevoelens
Ik zie veel vrouwen die (vaak onbewust) diep van binnen de overtuiging hebben dat ze met hun intense emoties 'teveel' zijn. Te heftig, te intens. Of zwak en onstabiel. Ze slikken hun woorden in, uiten hun emoties niet, stoppen hun gevoelens weg onder een harnas van ratio. Alle levensenergie, joie de vivre en sensualiteit wordt vacuum gezogen. Dat maakt hen gefrustreerd, klagerig en op den duur haatdragend. Niet omdat ze intrinsiek negatief of vals zijn, maar omdat hun essentie niet vrijuit stroomt en ze hun ware 'werk', kwaliteit en rol niet vervullen: hun vrouwelijke essentie. En dan gooit het leven je in het diepe want deze essentie is te vinden in die diepte, ze ligt vaak verborgen onder lagen van overtuigingen, aanpassing, onderdrukking en zelfontkenning.
Het is goud zoeken in een gore sloot, maar dat goud ligt er.
Ik zie het als een noodzakelijke reis, die reis naar binnen. Voor zowel mannen als vrouwen. We zullen collectief meer eigenaarschap moeten gaan nemen over onze eigen (donkere) binnenwereld willen we gezond blijven als samenleving: onszelf weer toestaan om gevoelens te voelen, deze te leren duiden. Het is goud zoeken in een gore sloot, maar dat goud ligt er. Door dit innerlijk werk voeden we onszelf, onze directe omgeving, onze geliefden en daarmee ook de maatschappij met onze innerlijke bron van wijsheid.
De vrouwelijke essentie op de agenda
Dit proces wordt evolutionair aangedreven, het is volgens mij onderdeel van ons fundamentele evolutionair ontwerp: een natuurlijke balans die zichzelf aan het herstellen is na duizenden jaren patriarchaat. Subtiel wordt deze feminine kwaliteiten geactiveerd in de lichaamscellen van iedere man en vrouw. De feminine essentie komt zonder dat wij dat perse 'doen' meer en meer op de agenda omdat ze heel natuurlijk in ons allen aan kracht toeneemt. Juist vraagt ze ons wat minder te 'doen' en wat meer te 'laten'. Wat meer te 'zijn'. We zijn human beings per slot.
Iedere vrouw is in dit stuk zelfvoorzienend en soeverein. Ze hoeft niemand te overtuigen, noch te wachten op goedkeuring.
Dat dit in vrouwen actueler en meer aanwezig voelt dan in mannen is naar mijn idee logisch, ze is die fakkeldraagster. Pak die rol ook als je voelt dat ze je roept. Daarbij ben je in het levend maken van jouw feminine essentie zelfvoorzienend en soeverein. Je hoeft niemand te overtuigen, noch te wachten op goedkeuring. Je mag het gewoon gaan leven. Het gaat om het het innerlijk herinneren, het in jezelf activeren, het voeden en belichamen om van daaruit het handen en voeten te gaan geven in je dagelijks leven. De heks is je voorbeeld. Lees haar bovengenoemde kwaliteiten nog eens door, laat je inspireren door die krachtige doch zachte vrouwelijke eigenschappen en voel waar je op aan gaat.
Jouw feminine kant zal pas bloeien en vruchten afwerpen als je essentie vrijelijk kan stromen. Niet afwachtend op goedkeuring van een autoriteit, een partner of een leidinggevende maar zeker ook niet aanklagend of verwijtend naar hen. Het vraagt een innerlijke focus om koersvast je zachte kracht terug te veroveren en in onze wereld planten zodat het wortel kan schieten. Je kan het vandaag nog gaan voorleven, in je eigen gezin, op je werk, in je sociale interacties, op een manier die bij jou past.
Neem hiervoor de tijd: vertraag. En maak voor deze zaken ruimte in je dagelijkse routine: een beukenboom heeft ook gewoon ruimte nodig in het bos.
Het mag nu, het kan nu, het is veilig en het is nodig.
Jentien Keijzer
Wil je een diepzee duik maken naar jou eigen vrouwelijke essentie, en hier op eigen manier handen en voeten aan geven, schrijf je dan in voor het Female Rise programma.